Trogodišnja arheološka istraživanja Borđoša, neolitskog naselja potiske kulture u blizini Novog Bečeja, u koja je prošle godine uključen i lokalitet Prečka, starčevačko naselje datirano na oko 8.000 godina starosti, nastavljena su tokom druge polovine marta.
I ove godine je tim istraživača bio sačinjen iz dve grupe, arheologa Muzeja Vojvodine iz Novog Sada i njihovih nemačkih kolega sa Instituta za praistoriju i ranu istoriju iz Kila.
„Od prošle godine, nemački tim čine čak dvojica profesora sa Instituta iz Kila. Robertu Hofmanu, doktoru nauka koji sa nama sarađuje od početka istraživanja, pridružio se Martin Furholt, takođe doktor nauka“, objašnjava Aleksandar Medović, arheobotaničar i kustos Muzeja Vojvodine, vođa srpskog tima.
Cilj ovogodišnje kampanje bilo je istraživanje naselja oko centralnog Borđoša, određivanje njihovih oblika i veličina, kao i utvrđivanje međusobnih veza, dodaje Medović: „Prvenstveno su nam bila interesantna neolitska naselja. Od nekoliko koliko smo rekognoscirali u prethodnim istraživanjima, ovog puta smo izvršili geomagnetno snimanje ukupno tri naselja, uređajem koji su nam opet ustupile naše kolege iz Nemačke. Ono što je iznenađujuće i za nas, ali i za naše nemačke partnere, jeste naselje na Prečki.“
Istraživanja naselja na Prečki započeta su prošle godine, najpre manjim geomagnetnim snimanjima u aprilu, a zatim i daljim arheološkim iskopavanjima na osnovu dobijenih nalaza. Već tada se došlo do izvanrednih rezultata, potvrđuje Medović: „Falilo je samo da pokušamo da utvrdimo koliko je zapravo veliko to naselje. Na našim prostorima do sada praktično nije rađena prospekcija starčevačkog naselja. Iz tog razloga nemamo nikakve podatke vezane za ovakav tip naselja, koje su veličine i kako je izgledao život u njima. Zato mislim da smo ove godine uradili nešto što zaista zavređuje pažnju ne samo arheološke struke u Srbiji, nego i šire. Bili smo iznenađeni jer smo za dve nedelje istraživanja otrkrili samo deo naselja. Za sada je ono površine od 20 hektara, ali granice još uvek nisu utvrđene. Nadam se da ćemo to uspeti da učinimo sledeće godine, kada budemo nastavili sa geomagnetnim istraživanjima.“
Dalja istraživanja zavise od finansijskih sredstava. Geomagnetnu prospekciju najsavremenijim uređajem, kakav praktično do sada nije korišćen u Srbiji, i ove godine su finansirali Nemci, dok je ostatak istraživanja finansiran iz republičkih sredstava, objašnjava Medović, koji je zahvalan i opštini Novi Bečej, jer potpomaže istraživanja od njihovog početka. Da li će arheolozi ponovo posetiti Novi Bečej ove ili sledeće godine, Medović ne zna, ali ističe da su tek na početku: „Radimo na dva lokaliteta koja su veoma bliska, jedno satrčevačke, drugo potiske kulture, koja se nalaze na mikroregionu i nama je cilj da utvrdimo ne samo kako je izgledao život u vreme kada su naselja postojala, nego i da pokušamo da rekonstruišemo kontinuitet života, odnosno demografski razvoj ovog regiona kroz vreme. Novi Bečej se očigledno nalazi na izuzetno bitnoj raskrsnici, praistorijskoj raskrsnici na Tisi. Svi putevi u praistoriji su vodili velikim rekama. Jedna od poznatih ruta je išla preko Dunava i baš ovde kod nas u Vojvodini su se delila dva kraka. Jedan je išao dalje Dunavom, a drugi gore Tisom. Sa arheloškog stanovišta nama je to veoma interesantno, jer želimo da utvrdimo kako su se razvijali trgovački odnosi. I ovog puta smo došli do gomile nalaza koji ukazuju na to da je ova lokacija bila veoma bitna u praistoriji, kao i da je imala svoju funkciju u razmeni dobara između dva sveta, vinčanskog i potiskog. Tu su se dešavale i mnoge kulturološke razmene.“
Zavidne rezultate trogodišnjih istraživanja ovi arheolozi planiraju da pretoče do kraja godine u knjigu.
„Imamo zaista mnogo nalaza koji smatramo da zavređuju pažnju ne samo obične publike, novobečejske, vojvođanske, nego i stručne javnosti. Uspeli smo da privučemo dve ekipe iz jednog stranog instituta i da paralelno istražujemo starčevačko i potisko naselje. Siguran sam da se možemo nadati dugoročnoj saradnji sa našim partnerima iz Nemačke. Ne moram ni da naglašavam od kolike važnosti je ova naša priča, ne samo za nas, nego i za svetsku arheologiju. Ukoliko sada nešto ne učinimo, ova naselja će uskoro nestati netragom, jer će ih poljoprivredne mašine dotući. Ne radimo bez razloga više stvari istovremeno, moramo da radimo brzo, ali valjano“, završava Medović.
